Τη σημαντική υστέρηση της ιδιωτικής αποταμίευσης, των επενδύσεων και του βάθους της αγοράς κεφαλαίου της Ελλάδας σε σύγκριση με την ΕΕ αναδεικνύει η νέα μελέτη του ΙΟΒΕ με θέμα «Ενίσχυση της αποταμίευσης και ανάπτυξη με μοχλό την κεφαλαιαγορά». Το ΙΟΒΕ εξετάζει την ευρωπαϊκή εμπειρία για την παροχή φορολογικών κινήτρων για εγχώριες επενδύσεις ιδιωτών μέσω της κεφαλαιαγοράς, και διατυπώνει ενδεικτική πρόταση για την παροχή παρόμοιων κινήτρων στην Ελλάδα. Η ενδεικτική πρόταση περιλαμβάνει δύο σκέλη:
(α) στοχευμένα φορολογικά κίνητρα για μακροχρόνιες επενδύσεις ιδιωτών σε εγχώριους τίτλους (π.χ. Α/Κ εσωτερικού) και τομείς προτεραιότητας όπως μικρομεσαίες επιχειρήσεις, εταιρείες με προσανατολισμό σε καινοτομία, οχήματα Venture Capital, «πράσινες» επενδύσεις και υποδομές στη βάση καλών πρακτικών της ΕΕ, και
(β) ασφαλιστική μεταρρύθμιση με ενίσχυση των κεφαλαιοποιητικών πυλώνων του συνταξιοδοτικού συστήματος.
Σχετικά με το δεύτερο σκέλος:
Η επίδραση των μέτρων ενίσχυσης της κεφαλαιαγοράς θα είναι πολύ ισχυρότερη εάν αυτά τα μέτρα συνδυαστούν με ουσιαστική μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος. Σε πρόσφατη μελέτη του ΙΟΒΕ για το ασφαλιστικό, περιγράφεται πρόταση για μεταρρύθμιση η οποία προβλέπει σε θεσμοθέτηση νέας επικουρικής και σε μέτρα ενίσχυσης της προαιρετικής κεφαλαιοποιητικής ασφάλισης.
Η νέα επικουρική προτείνεται να είναι πλήρως κεφαλαιοποιητική, με τη δημιουργία ατομικών λογαριασμών αποταμίευσης και τη δυνατότητα επιλογής μεταξύ διαφορετικών προφίλ επενδύσεων μέσω των εργαλείων της κεφαλαιαγοράς και των θεσμικών επενδυτών. Προτείνεται να θεσπιστεί κατώφλι στις εισφορές της νέας επικουρικής, όπου οι εισφορές αποδίδονται μόνο στο τμήμα των μεικτών αποδοχών που υπερβαίνουν τον κατώτατο μισθό. Το μέτρο ισοδυναμεί με μείωση του πραγματικού (effective) επιπέδου εισφορών γύρω στο 3% κατά μ.ο. (μείωση κατά 3 π.μ.), με μεγαλύτερη μείωση στα χαμηλά εισοδήματα. Η νέα επικουρική μπορεί να είναι προαιρετική για τους αγρότες, τους επιτηδευματίες και τους αυτοαπασχολούμενους, ενώ η παροχή και η διαχείρισή της μπορεί να γίνει από δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς, υπό ένα αυστηρό και ενιαίο ρυθμιστικό πλαίσιο.
Παράλληλα, προτείνεται η θέσπιση φορολογικών κινήτρων στα νοικοκυριά για προαιρετική ιδιωτική ασφάλιση. Ειδικότερα, η πρόταση περιλαμβάνει τη μείωση φόρου κατά 25% για νέες αποταμιεύσεις έως €2.000 για μονομελές νοικοκυριό και €3.000 για οικογένεια ανά έτος. Τίθεται πλαφόν στη μείωση φόρου €500 για μονομελές νοικοκυριό και €750 για οικογένεια.
Η πρόταση ασφαλιστικής μεταρρύθμισης επιτυγχάνει πολύ σημαντικές θετικές οικονομικές επιδράσεις (Διάγραμμα 5.2). Ειδικότερα, δημιουργούνται αποθεματικά κεφάλαια άνω των €90 δισεκ. μέσα σε 40 χρόνια, εκ των οποίων αν τουλάχιστον το 50% επενδυθεί στην εγχώρια κεφαλαιαγορά, οι εισροές θα υπερκαλύψουν τη συνολική κεφαλαιοποίηση που κατέγραψε η Ελληνική αγορά το 2018. Το μεγαλύτερο μέρος (€ 80 δισεκ.) θα προέλθει από τα αποθεματικά της νέας επικουρικής. Ταυτόχρονα, η μείωση των ασφαλιστικών εισφορών οδηγεί σε αύξηση της συμμετοχής στην αγορά εργασίας κατά 1,5 π.μ. ή περίπου 100 χιλ. άτομα.
Η επίδραση της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης στην οικονομική ανάπτυξη εξαρτάται από το ποσοστό των εγχώριων επενδύσεων, το οποίο από την άλλη επηρεάζεται από τη δύναμη της εγχώριας κεφαλαιαγοράς και επομένως συνδέεται με την επιτυχία των παρεμβάσεων προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση. Εάν το 50% των νέων αποταμιεύσεων που προκύπτουν από την προτεινόμενη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού κατευθυνθούν σε εγχώριες τοποθετήσεις, το ΑΕΠ της χώρας εκτιμάται ότι θα είναι αυξημένο σε βάθος 40 ετών κατά €8,6 δισεκ. ευρώ σε σταθερές τιμές του 2016, σε σύγκριση με ένα σενάριο βάσης όπου δεν πραγματοποιείται η προτεινόμενη μεταρρύθμιση. Εάν το ποσοστό των εγχώριων επενδύσεων ανέλθει σε 75% των νέων αποταμιεύσεων, η μακροχρόνια επίδραση στο ΑΕΠ εκτιμάται σε περίπου €10,8 δισεκ.
Συνδυαστικά με τα φορολογικά κίνητρα για επενδύσεις σε αμοιβαία κεφάλαια που αναλύθηκαν προηγουμένως, η επίδραση στο πραγματικό ΑΕΠ ανέρχεται σε €9,6 δισεκ. σε πραγματικές τιμές ή 5,5% υψηλότερα σε σύγκριση με το σενάριο αναφοράς σε βάθος χρόνου, με μετριοπαθείς υποθέσεις για τον πολλαπλασιαστή ξένων επενδύσεων, την μέση πραγματική απόδοση και το ποσοστό εγχώριων επενδύσεων από τις νέες αποταμιεύσεις του ασφαλιστικού (Διάγραμμα 5.3). Τα μέτρα τονώνουν σημαντικά και την απασχόληση σε μακροχρόνια βάση, καθώς εκτιμάται ότι οδηγούν σε μόνιμη αύξηση των ισοδύναμα πλήρως απασχολούμενων κατά 81 χιλ. άτομα (μ.ο. περιόδου).
Αξιοσημείωτη είναι η επίδραση και στην ενδιάμεση περίοδο, καθώς ανέρχεται σε €6,9 δισεκ. ή 3,9% του ΑΕΠ κατά έτος κατά μέσο όρο της περιόδου. Ήδη από την πρώτη 5ετία, η επίδραση στο μέσο ετήσιο ΑΕΠ ανέρχεται σε €2,8 δισεκ. ή 1,6% του ΑΕΠ κατά μέσο όρο, ανεβάζοντας τον μέσο ετήσιο πραγματικό ρυθμό ανάπτυξης κατά περίπου 0,38 π.μ.
Η μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συνοδεύεται από δημοσιονομικό κόστος μετάβασης, το οποίο προκύπτει λόγω κατάργησης των εισφορών στο υφιστάμενο ΕΤΕΑ, ενώ παραμένει η υποχρέωση καταβολής των παλαιών επικουρικών συντάξεων. Η μέση ετήσια απώλεια εσόδων για το ασφαλιστικό σύστημα εκτιμάται ότι ανέρχεται σε 1,8% του ΑΕΠ κατά την πρώτη πενταετία και βαίνει μειούμενη στον χρόνο. Χωρίς άλλα δημοσιονομικά μέτρα η απώλεια αντισταθμίζεται πλήρως από δημοσιονομικά οφέλη ένεκα της αύξησης του ΑΕΠ μετά από 25 έτη.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι πρόκειται για πολύ ουσιαστική μεταρρύθμιση ενός δομικού προβλήματος που ταλανίζει την ελληνική οικονομία εδώ και δεκαετίες και έχει συμβάλει ουσιαστικά στην πρόσφατη κατάρρευση του ελληνικού παραγωγικού υποδείγματος, το δημοσιονομικό κόστος της μεταρρύθμισης κρίνεται διαχειρίσιμο, ειδικά σε σύγκριση με το αναμενόμενο όφελος, καθώς και σε σχέση με άλλα μέτρα που έχουν παρθεί πρόσφατα (όπως το έκτακτο επίδομα σύνταξης) ή σχεδιάζονται για το προσεχές διάστημα (όπως μείωση ΦΠΑ) που δεν έχουν τα αντίστοιχα διαρθρωτικά και αναπτυξιακά οφέλη.
